De familienaam van mijn grootmoeder “beppe Jantje” was Postma. Zij groeide op in de omgeving van Surhuizum en Kooten. Van haar grootouders volg ik het spoor terug naar hun geboorteplaats Harkema Opeinde. Daarbij komen weer verrassende zaken naar boven.
In eerdere artikelen heb ik al stilgestaan bij de omstandigheden waaronder Jantje Postma werd geboren en opgroeide. Haar moeder, Hendrikje Postma, was ongetrouwd toen ze van Jantje beviel. De eerste jaren van haar leven bracht Jantje daarom door bij haar grootouders Kornelis Tabes Postma en Hielkje Jans Postma. In dit artikel ga ik hun achtergrond verder onderzoeken.
Kornelis Tabes uit de Harkema
De grootvader van Jantje was Kornelis Tabes Postma. Hij werd op 14 november 1833 geboren in Harkema Opeinde. Op de geboorteakte lezen we dat zijn moeder Tjitske Kornelis Postma was, 28 jaar oud en van beroep “boerendienstmeid“. De aangifte van geboorte werd gedaan door Jan Kornelis Postma. Zoals uit de naam al duidelijk wordt was dit niet zijn vader maar zijn oom, de 2 jaar jongere broer van zijn moeder. Van de vader wordt op de akte niets vermeld. Verder zien we op de akte dat de bevalling heeft plaatsgevonden in “een huizinge zonder nummer staande in de heide“. Met andere woorden, in een spitkeet of plaggenhut ergens op de Hamsterheide.
De geboorte van Hielkje Jans
De grootmoeder van Jantje was Hielkje Jans Postma. Zij werd op 1 januari 1833 geboren, ook in Harkema Opeinde. Op de geboorteakte staat als moeder Iemkjen Sybes van der Heide vermeld, huisvrouw van Jan Kornelis Postma. Inderdaad, dit is dezelfde Jan Postma die later dat jaar ook de geboorteaangifte van Kornelis Tabes Postma zal doen. De vader van Hielkje is dus de oom van Kornelis. Daarmee zijn Kornelis en Hielkje neef en nicht van elkaar. Ze zijn in hetzelfde jaar op dezelfde plaats geboren en moeten elkaar als kind al hebben gekend. Waarschijnlijk hebben ze in hun kindertijd zelfs samen gespeeld. Om uiteindelijk in 1862 met elkaar te trouwen.
Neef en nicht in de echt
Een neef-nichthuwelijk is altijd in meerdere of mindere mate omstreden geweest. Tot 1970 was een dergelijk huwelijk zelfs bij wet verboden en moest dispensatie worden gevraagd om dit mogelijk te maken. Recent werd voor herinvoering van dit verbod gepleit om met name gearrangeerde huwelijken met een buitenlands familielid tegen te gaan. Toch vonden ook in het verleden neef-nichthuwelijken in Nederland wel plaats. Naast de bepalingen uit het burgerlijk recht waren er ook nog de kerkelijke regels. Binnen de katholieke kerk was een zo’n huwelijk in de regel niet toegestaan en moest de bisschop om toestemming worden gevraagd. Binnen de protestantse kerken waren hierover geen voorgeschreven regels. Op de huwelijksakte van Kornelis en Hielkje wordt niets vermeld over deze kwestie. Wel is genoteerd dat zoals gebruikelijk de huwelijksaankondiging op 2 zondagen in de (protestantse) kerk is gedaan en dat hiertegen geen bezwaar is gemaakt.
De geschiedenis herhaalt zich
Kornelis Tabes werd in 1833 geboren als zoon van een ongetrouwde moeder. Achtenzestig jaar later bevalt zijn dochter Hendrikje eveneens als ongetrouwde vrouw van een kind. Een andere overeenkomst is dat beide vrouwen als dienstbode buitenshuis werkten bij een boerengezin. Op dit punt lijkt het dat de geschiedenis zich heeft herhaald.