In de bitterkoude winter van het jaar 1901 keert een hoogzwangere Hendrikje Postma terug naar het huis van haar ouders in Ophuis. Waarschijnlijk op een wagen, omdat het in die kou en in haar toestand te ver is om te lopen. En zittend op een zak stro tegen het horten en stoten over de onverharde en bevroren wegen rondom Surhuizum.
De winter van 1901
Zo ongeveer moet het met Hendrikje zijn gegaan in januari 1901. Het was een winter met een periode van erg strenge vorst in de eerste maand van het jaar. De jaren daarvoor had Hendrikje als dienstbode gewerkt voordat ze terugkeerde naar haar ouders in Ophuis. Als laatste werkte ze op een boerderij aan de Achterweg bij Surhuizum, wat nu de Uterwei heet. Hier woonde ze in bij het boerengezin Van der Leij dat toen bestond uit Antje Gosjes Wijkstra, de weduwe van Jan van der Leij, en haar twee zonen Lulbe en Gosje. Haar derde zoon Roel was op dat moment al van de boerderij vertrokken.
Knechten en meiden in het gezin Van der Leij
Voordat Hendrikje bij het gezin Van der Leij introk, hadden op de boerderij in de loop van de jaren al meerdere knechten en meiden gewoond. Dit blijkt uit de inschrijvingen en doorhalingen op de gezinskaart. De eerste twee waren Jan Annes Postma en Trijntje Kornelis Postma. Alhoewel ze dezelfde achternamen hebben waren het geen broer en zus van elkaar en ook niet van Hendrikje. Het verhaal van Trijntje is geen vrolijk verhaal. Na een aantal jaren als dienstbode op de boerderij te hebben gewerkt, trouwt ze in 1880 met Marten Tabak. Ze gaan samen in Rottevalle wonen en een jaar later, op 22 november 1881, bevalt Trijntje van een zoon. Drie weken later echter overlijdt Trijntje op 24 jarige leeftijd.
Het raadsel van het vaderschap
Als Hendrikje in 1901 van de boerderij vertrekt, zijn de beide boerenzonen al in de 60 en dus flink op leeftijd. Daarmee is het niet erg waarschijnlijk dat één van beide de vader van Jantje is. Er woont op dat moment ook nog een knecht op de boerderij, Durk Jans Dam, die een paar jaar ouder is dan Hendrikje. Daarmee is hij een waarschijnlijker kandidaat voor het vaderschap. Maar zekerheid over wie de biologische vader van Jantje is geweest gaan we niet meer krijgen. Mocht Jantje het zelf ooit van haar moeder hebben gehoord dan zal ze dit geheim wel bij zich hebben gehouden. Toen een paar jaar later Hendrikje met Age Stiksma trouwde, is Jantje haar stiefvader als haar werkelijke vader gaan beschouwen. Niet alleen heeft ze later zijn achternaam overgenomen, ook heeft ze zijn voornaam doorgegeven in haar eigen gezin. Daar kom ik in een volgend artikel nog op terug.
De tekening bij dit artikel is een winterlandschap van Schelfhout uit de 2e helft van de 19e eeuw. Beeld afkomstig uit http://data.collectienederland.nl