Korte tijd nadat Hendrikje Postma in maart 1901 is bevallen, vertrekt ze al weer uit het ouderlijk huis om als dienstbode te gaan werken. Ze laat haar dochter Jantje achter bij haar ouders in Ophuis. Drie jaar later, in 1904, krijgt haar leven een nieuwe wending.
In een eerder artikel over de geboorte van Jantje is al ter sprake gekomen dat haar moeder als dienstbode buitenshuis werkte. In dit artikel ga ik wat nader in op wat het leven en werken als dienstbode inhield.
Het huishoudelijk werk
Rond 1900 werkte een groot deel van de ongetrouwde vrouwen als dienstbode. Sommige schattingen lopen op tot wel 40%. Had je een wat groter huis met meerdere kamers dan was het huishouden een forse klus waar de moeder des huizes wel hulp bij kon gebruiken. Alle was werd met de hand gedaan in grote teilen en emmers, de vloeren met een borstel geboend, matten uitgeklopt, kachels geleegd en kamers gepoetst, enzovoort. Tegen kost en inwoning plus een kleine vergoeding kon je dit huishoudelijk werk ook door één of twee dienstbodes laten doen. Dit werd indertijd dan ook massaal gedaan door gezinnen die het zich konden veroorloven. Denk daarbij aan de middenstand zoals artsen, notarissen, winkeliers, maar ook de rijkere boeren.
Dienstbode als tijdelijk werk
Voor veel jonge vrouwen was het werk als dienstbode een zinvolle invulling van de periode tussen lagere school en huwelijk. De meesten kwamen uit arbeidersgezinnen en dan was het zelfs dubbel handig als een dochter als dienstbode aan de slag kon: ten eerste was er een mond minder om te voeden en ten tweede kon ze als dienstbode ook nog het een en ander opsteken in een beter gesitueerd gezin. Vanwege het ontbreken van vervolgonderwijs was dit een goede manier om kennis en ervaring in de praktijk op te doen. De meeste vrouwen stopten met het werk als dienstbode op het moment dat ze gingen trouwen. Zo ook Hendrikje. Op 19 mei 1904 trouwt ze met Age Stiksma, op dat moment landbouwer in Blauwverlaat. Van dienstbode wordt ze dan echtgenote en “huisvrouw”.
Huwelijk met Age Stiksma
Bij het doorlezen van de huwelijksakte valt als eerste op dat Age op het moment van trouwen al 48 jaar oud is. Op de akte staat dat hij weduwnaar is van Sytske Lautenbach. Als ik de gezinskaart van Age Stiksma er bij zoek kom ik haar naam inderdaad ook tegen met daarbij de vermelding dat ze in januari 1904 is overleden. Op die gezinskaart staan ook de zoon en dochter uit dit eerste huwelijk vermeld: Louwe Elze en Trijntje. Als hun vader hertrouwt zijn zij respectievelijk 22 en 18 jaar oud en beide nog thuiswonend.
Als Hendrikje met Age trouwt is ze 30 jaar oud. In de periode tussen de geboorte van haar dochter Jantje en het huwelijk met Age, heeft ze als dienstbode in Drogeham gewerkt. Bij welk gezin dit was heb ik nergens in een register terug kunnen vinden maar het zal een gezin uit de gegoede burgerij of een welvarend boerengezin zijn geweest.
In een volgend artikel meer over Jantje die tot dan toe door haar grootouders is verzorgd.